1. Πυργάκι

1. Πυργάκι

Το τυπικό διώροφο σπίτι είναι μονόχωρο με τετράγωνη κάτοψη και συνήθως αποτελεί συμπλήρωμα και κατάληξη (στο τέλος της ιδιοκτησίας προς τη πλευρά του δρόμου) του μεγάλου ισόγειου σπιτιού ή συμπληρώνεται το ίδιο με ισόγειους βοηθητικούς χώρους σε επαφή με αυτό . Ο πρισματικός του όγκος καλύπτεται με τετράρριχτη στέγη που έχει μικρές κλίσεις. Στο δωμάτιο του ορόφου με την τετραγωνική κάτοψη ανεβάζει απο την αυλή μια χτιστή πέτρινη σκάλα που καταλήγει σε πλατύσκαλο στεγασμένο με την προέκταση τμήματος της στέγης όπου βρίσκεται και η είσοδος του σπιτιού. Στον τοίχο, με τον ευνοικό προσανατολισμό ή τη θέα, ανοίγονται παράθυρα. Συνήθως με την προσθήκη χαγιατιού, το μονόσπτιο διώροφο κτίσμα, το οποίο αποτελεί συνέχεια και συμπλήρωμα του ισόγειου πλατυμέτωπου μεγάλου σπιτιού, χωρίς να επικοινωνεί οπωσδήποτε άμεσα με αυτό, στα χωριά της Αττικής το ονομάζουν πυργάκι. Με τον όρο αυτό αποκαλούν και κάθε υπερυψωμένο ιδιαίτερο δωμάτιο το οποίο προσφέρει ένα δεύτερο χώρο διαμονής πλάι στο ισόγειο σπίτι . Έχει ξεχωριστή είσοδο στην οποία ανεβάζει μια πέτρινη στενή σκάλα με μικρό πλατύσκαλο.

Το πυργάκι εμφανίζεται με παραλλαγές :

- Άλλοτε είναι ένα πρίσμα με τετράρριχτη στέγη

- Άλλοτε πλουτίζεται με ένα ευρύχωρο χαμηλό χαγιάτι που βλέπει στην αυλή και ίσως με κάποια πλευρά του στο δρόμο. Το χαγιάτι είναι κλειστό στις δυο του πλευρές ή ανοιχτό με μόνο μια πέτρινη πεζούλα ολόγυρα. Σε αυτό είτε καταλήγει η εξωτερική σκάλα, είτε η πρόσβαση γίνεται μέσα απο το δωμάτιο. Η στέγη του, συνέχεια της μιας πλευράς της τετράρριχτης, κατεβαίνει χαμηλά στην όψη και το πάτωμα του στρώνεται με σανίδες , όπως το πάτωμα του δωματίου, ή με πλάκες πέτρινες.

Το δωμάτιο του ορόφου στολίζεται με το τζάκι και τη προσεγμένη ξυλοδεσιά της στέγης. Φιλοξενεί τους γεροντότερους ή αξιοσέβαστα μέλη της οικογένειας. Κάτω απο αυτό, ανάλογα με τις ανάγκες και την υπόλοιπη διαμόρφωση του συγκροτήματος, χτίζεται το πατητήρι, ο στάβλος ή η αποθήκη. Το κατώι δεν επικοινωνεί εσωτερικά με τον όροφο. Ο υπερυψωμένος όγκος του αποτελεί ή  όχι την κατάληξη στο μακρυνάρι απο την πλευρά του δρόμου και προβάλλει την οικονομική κατάσταση και αμυντική διάθεση του ιδιοκτήτη του σπιτιού.

Χαρακτηριστικά του τύπου πυργάκι

• τετραγωνική κάτοψη διώροφο σπίτι

• μονόχωρο και συνήθως αποτελεί συμπλήρωμα του μεγάλου ισόγειου σπιτιού ή συμπληρώνεται το ίδιο με ισόγειους βοηθητικούς χώρους σε επαφή με αυτό
• Ο πρισματικός του όγκος καλύπτεται με τετράρριχτη στέγη που έχει μικρές κλίσεις και άλλοτε πλουτίζεται με ένα ευρύχωρο χαμηλό χαγιάτι.
• Στο δωμάτιο του ορόφου με την τετραγωνική κάτοψη ανεβάζει απο την αυλή μια χτιστή πέτρινη σκάλα που καταλήγει σε πλατύσκαλο στεγασμένο με την προέκταση τμήματος της στέγης όπου βρίσκεται και η είσοδος του σπιτιού
• Στον τοίχο, με τον ευνοικό προσανατολισμό ή τη θέα, ανοίγονται παράθυρα
• Συνήθως με την προσθήκη χαγιατιού, το μονόσπτιο διώροφο κτίσμα, το οποίο αποτελεί συνέχεια και συμπλήρωμα του ισόγειου πλατυμέτωπου μεγάλου σπιτιού, χωρίς να επικοινωνεί οπωσδήποτε άμεσα με αυτό, στα χωριά της Αττικής το ονομάζουν πυργάκι
•  Έχει ξεχωριστή είσοδο
• Το δωμάτιο του ορόφου στολίζεται με το τζάκι
• Κάτω απο αυτό, ανάλογα με τις ανάγκες και την υπόλοιπη διαμόρφωση του συγκροτήματος, χτίζεται το πατητήρι, ο στάβλος ή η αποθήκη. Το κατώι δεν επικοινωνεί εσωτερικά με τον όροφο.
• Ο υπερυψωμένος όγκος του αποτελεί ή  όχι την κατάληξη στο μακρυνάρι απο την πλευρά του δρόμου και προβάλλει την οικονομική κατάσταση και αμυντική διάθεση του ιδιοκτήτη του σπιτιού
• Το χαγιάτι είναι κλειστό στις δυο του πλευρές ή ανοιχτό με μόνο μια πέτρινη πεζούλα ολόγυρα. Σε αυτό είτε καταλήγει η εξωτερική σκάλα, είτε η πρόσβαση γίνεται μέσα από το δωμάτιο . Η στέγη του, συνέχεια της μιας πλευράς της τετράρριχτης, κατεβαίνει χαμηλά στην όψη και το πάτωμα του στρώνεται με σανίδες , όπως το πάτωμα του δωματίου, ή με πλάκες πέτρινες.

Εικόνα 1: Παιανία. Πυργάκι με χαγιάτι στο σπίτι του Γιαννάκη (φωτ. Β. Βουτσάς)

[πηγή : Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική, Τόμος Πέμπτος, Πελοπόννησος Β' - Στερεά Ελλάδα, Εκδοτικός Οίκος "Μέλισσα", σ.206, 1988]

Εικόνα 2: Δερβενοχώρια (Σκούρτα) – Πυργάκι με μπετονένιο χαγιάτι

[πηγή : Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική, Τόμος Πέμπτος, Πελοπόννησος Β' - Στερεά Ελλάδα, Εκδοτικός Οίκος "Μέλισσα", σ.222, 1988]

Εικόνα 3: Μεσόγεια (Παιανία) – «Πυργάκι» στο σπίτι του Χατζηκυριάκου. Αριστερά : κάτοψη ορόφου, Δεξιά: όψη

[πηγή : Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική, Τόμος Πέμπτος, Πελοπόννησος Β' - Στερεά Ελλάδα, Εκδοτικός Οίκος "Μέλισσα", σ.221, 1988]

Εικόνα  4: Μεσόγεια (Κερατέα) – «Πυργάκι» με χαγιάτι και πέτρινη σκάλα που οδηγεί μέσα απο μικρό σκεπασμένο πλατύσκαλο στον όροφο. (Αριστερά : κάτοψη ισογείου, Κέντρο : κάτοψη ορόφου,  Δεξιά: πάνω - τομή | κάτω - όψη

[πηγή : Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική, Τόμος Πέμπτος, Πελοπόννησος Β' - Στερεά Ελλάδα, Εκδοτικός Οίκος "Μέλισσα", σ.217 1988]