Ιδιωτικοί Ελεύθεροι Χώροι - Αυλές

Η αυλή συνδέεται άρρηκτα με τον τρόπο διαβίωσης των κατοίκων. Ο τρόπος με τον οποίο μια οικογένεια την διαμορφώνει και την διαχειρίζεται επηρεάζει άμεσα την σχέση που η ίδια η αυλή αποκτά με το δημόσιο χώρο, εξωστρεφή ή εσωστρεφή. Η μετάλλαξη της Οίας από καπετανοχώρι σε τουριστικό προορισμό αλλοίωσε τον χαρακτήρα που είχε αρχικά αποκτήσει η αυλή.

Παλαιότερα  οι συνθήκες διαβίωσης ήταν διαφορετικές  και οι άνθρωποι προσπαθούσαν να προστατέψουν τον προσωπικό τους  βίο προφυλάσσοντας τον ιδιωτικό τους χώρο. Έτσι μετέτρεπαν την κατοικία τους σε  «φρούριο» περιβάλλοντάς την με μεγάλου ύψους μαντρότοιχους οι οποίοι  δημιουργούσαν στους κατοίκους  ένα αίσθημα ασφάλειας. Οι μαντρότοιχοι αυτοί ήταν χτισμένοι από λίθους και έφεραν κάποιου είδους επίστεψη. Σ’ ένα μέρος τους μπορεί να καλύπτονταν  με επίχρισμα το οποίο τους  προσέδιδε μια ήπια και μαλακή υφή.  Στους τοίχους αυτούς εδράζονταν και οι αυλόθυρες ή πορτοσιές που επέτρεπαν την είσοδο στην κατοικία.  Αυτά σε συνδυασμό με τα στενά και δαιδαλώδη δρομάκια της Οίας απομόνωναν τους περαστικούς και  διέκοπταν την οπτική επαφή προς το εσωτερικό τους. Αυτές οι αυλές, κλειστού τύπου, δεν εμφανίστηκαν στην καλντέρα αλλά περιορίστηκαν στην γειτονιά των καπετανοσπίτων όπου μπορεί να τις δει κάποιος ακόμα και σήμερα. Τα περισσότερα καπετανόσπιτα διέθεταν δύο αυλές, μια  μπροστά και μια  πίσω, οι οποίες είχαν συνήθως διαφορετικό χαρακτήρα. Μπροστά ήταν στρωμένη με κάποιο είδος λιθόστρωσης ενώ πίσω διατηρούσε ο ιδιοκτήτης τις καλλιέργειες του που  χρησιμοποιούσε  στο μαγείρεμα. Η κουζίνα συνδεοταν με τον κήπο αυτόν. Περιμετρικά του κτηρίου υπήρχαν κάποια δέντρα (φυστικόδεντρα). Στην καλντέρα η σχέση δημοσίου και ιδιωτικού χώρου διαφέρει. Οι αυλές δε διέθεταν ψηλούς μαντρότοιχους παρά μόνο χαμηλά πεζούλια που δεν εμποδιζανν την θέαση προς το εσωτερικό των κτιρίων. Υπήρχε  η έννοια της γειτονιάς και οι τριγύρω κάτοικοι είχαν στενές σχέσεις μεταξύ τους. Οι ίδιοι μοιράζονταν προιόντα από τους κηπάκους που διέθεταν στις αυλές τους, συνήθως  βοτάνων, και ανταλλαζαν συμβουλές μαγειρικής. Όλες οι αυλές είχαν θέα στην καλντέρα. Τα μεγέθη τους διέφεραν όπως επίσης και ο εξοπλισμός τους. Στις αυλες αυτές υπήρχαν και δύο ρήσεις, μια που οδηγούσε τα  νερά  απευθείας στην κρήνη και μία που τα μετέφερε στο δρόμο όταν εκείνη γέμιζε. Επίσης πολλά υπόσκαφα είχαν την κουζίνα τους εξωτερικά.. Κάποιες είχαν στέγαστρα, κάποιες φυτά, κάποιες σκάλες που οδηγούσαν στο δώμα, κάποιες τον συνδυασμό όλων αυτών. Η ταράτσα του ενός αποτελούσε αυλή για το κτήριο που ήταν πάνω από αυτό.

Υπάρχουν κάποια καπετανόσπιτα τα οποία στο πέρασμα των χρόνων διατήρησαν τον αρχιτεκτονικό χαρακτήρα των αυλών τους. Κάποια άλλα θέλοντας να αποκτήσουν μια πιο εξωστρεφή σχέση με το δημόσιο χώρο κατεδάφισαν τις παλιές μάντρες ως ένα σημείο ή τις αντικατέστησαν με περιφράξεις χαμηλότερες και πιο διάτρητες. Σε πολλές περιπτώσεις διατηρήθηκαν οι αυλόθυρες και οι πορτοσιές. Παρ’ όλ΄ αυτά σήμερα η κατάσταση που αντικρίζουμε είναι πολύ άσχημη διότι οι αυλές των περισσοτερων καπετανοσπίτων έχουν αφεθεί από τους ιδιοκτήτες τους και ριμάζουν μέσα στο χρόνο. Ένας περαστικός ρίχνοντας το βλέμμα του πάνω τους θα έβγαζε το συμπέρασμα πως η οικία έχει χρόνια να κατοικηθεί. Τα δέντρα έχουν ξεραθεί και η λίθινη πλακόστρωση έχει χαθεί κάτω από το στρώμα χώματος που την έχει καλύψει. Κάποιος θα λησμονούσε τις στιγμές που οι αυλες αυτές φιλοξενούσαν τη ζωή. Δεν ισχύει το ίδιο για την καλντέρα. Ο χαρακτήρας έχει και εκει αλλάξει αλλά όχι με τον ίδιο τρόπο. Σε αρκετές περιπτώσεις ο τουρισμός οδήγησε τους ιδιοκτήτες να επέμβουν στους ελεύθερους ιδιωτικούς χώρους, να τους μεταποιήσουν και να προσθέσουν σε αυτούς πισίνες, τζακουζι, ομπρέλες θαλάσσης, ξαπλώστρες και στέγαστρα. Πολλές αυλές βέβαια στρώθηκαν με τσιμεντοκονία και μετατράπηκαν σε μια απλή  είσοδο για τον ξενώνα, αυστηρά ιδιωτική, τόσο ώστε να τοποθετούνται και ταμπέλες απαγόρευσης. Αν και συνεχίζουν να υπάρχουν πολλά χαμηλά πεζούλια ως όρια μεταξύ δρόμου και αυλής  το αίσθημα της απομόνωσης και της εσωστρέφειας είναι έντονο. Η αντίφαση είναι μεγάλη: οι δρόμοι και οι αυλές τόσο κοντά και ταυτόχρονα οι σχέσεις των κατοίκων τόσο αποκομμένες.