Γενικά στοιχεία για την ευρύτερη περιοχή

Η Δημοτική Ενότητα Πενταλόφου ανήκει διοικητικά στο Δήμο Βοΐου της Περιφερειακής Ενότητας Κοζάνης. Απέχει 86 χιλιόμετρα από τη Κοζάνη και 30 χιλιόμετρα από το Τσοτίλι. Βρίσκεται αρκετά κοντά στο σημείο όπου συναντιούνται οι νομοί Κοζάνης, Καστοριάς και Γρεβενών. Η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονία καταλαμβάνει το δυτικότερο τμήμα της Μακεδονίας με έκταση 9.451 τ.χλμ. και είναι η μοναδική ανάμεσα στις 13 που δεν βρέχεται από θάλασσα. Τη δημοτική ενότητα Πενταλόφου αποτελούν σήμερα, τέσσερα πετρόκτιστα χωριά κι ένα μοναστήρι. Τοπίο του ορίζεται η ευρύτερη περιοχή του Πενταλόφου με τον γειτονικό Βυθό, το Δίλοφο και την Αγ. Σωτήρα που περιλαμβάνει τοποθεσίες με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ως μια ενότητα με τον οικισμό. Περικλείεται προς βορά από τις συνεχείς λοφοσειρές Πολυκάστανου- Αυγερινού-Τσοτυλίου μέχρι την Ι.Μ. Αγίας Τριάδας, ανατολικά από την κοιλάδα του Πραμόριτσα και το όρος Παλιόκαστρο, νότια από την κορυφογραμμή του Τάλιαρου και δυτικά από τον αυχένα του Βόιου όρους μέχρι την ψηλότερη κορυφή του Προφήτη Ηλία Ζουπανίου. Ο πρώτος πυρήνας του χωριού δημιουργήθηκε το 1427 και έπειτα εγκαταστάθηκαν αμιγώς ελληνικοί πληθυσμοί από άλλες περιοχές του Βοΐου και της Ηπείρου. Βρίσκεται πάνω στο πέρασμα από την δυτική Μακεδονία στην Ήπειρο και αυτή η προνομιακή του θέση βοήθησε το χωριό να αναπτυχθεί στο παρελθόν. 

Η φυσική θέση του Πενταλόφου με τους γύρω προστατευτικούς λόφους και με την παρουσία του επιβλητικού υψώματος Γκραντίσκα, στα βόρεια του οικισμού, οδήγησε όλο και περισσότερες πληθυσμιακές ομάδες στην περιοχή με αποτέλεσμα την ανάγκη διαχωρισμού του οικισμού σε δύο μαχαλάδες λόγω στενότητας του χώρου. Οι δύο αυτοί μαχαλάδες αναπτύσσονται γύρω από δύο λακκώματα και έχουν σαν επίκεντρο δύο υδρογενείς τόπους. Κατά συνέπεια, τα αρτεσιανά φρεάτια (“μπνάρια”) θα αποτελέσουν κεντρικό σημείο της καθημερινής συναναστροφής των κατοίκων. Οι άλλοι τρεις λόφοι, πέρα της Γκραντίσκας, που περιβάλουν τον οικισμό είναι: στα ανατολικά η Στραϊστα ή Αυγό, στα νότια το Ρουμάνι κατάφυτο από πεύκα, έλατα και καστανιές και στα δυτικά του Κόρακα η Φωλιά.