Γενικά Συμπεράσματα για την Ηπειρώτικη Αρχιτεκτονική

         Η αρχιτεκτονική των Μαστοροχωρίων της Ηπείρου, διαμορφώθηκε με κύριους άξονες το φυσικό περιβάλλον, και τον τρόπο ζωής των κατοίκων των ορεινών οικισμών. Τα κτίσματα βρίσκονται σκαρφαλωμένα σε προσήλιες βουνοπλαγιές, και η μορφή των περισσότερων οικισμών ακολουθεί έναν χαρακτήρα πυκνής - αμυντικής δόμησης, και οργανικής εξάπλωσης στο χώρο. Οι οικισμοί εξελίσσονται τυπικά γύρω από ένα κέντρο, το «μεσοχώρι», που αποτελείται από την κεντρική πλατεία και συγκεντρώνει τα κτήρια δημόσιας χρήσης της κοινότητας : εκκλησία, σχολείο, καφενείο. Πέραν αυτών τα υπόλοιπα κτήρια είναι οι κατοικίες και οι αποθηκευτικοί χώροι. Δημιουργήθηκαν από κοινωνίες κλειστές, με αυστηρό κώδικα ηθικής και αξιών, κατά τα παραδοσιακά πρότυπα, στις οποίες διακρίνονταν κοινωνικές αρετές, όπως η συλλογικότητα, η εργατικότητα και το φιλότιμο.

     Η ενασχόληση των κατοίκων με την κτηνοτροφία οδήγησε στη διαμόρφωση του διωρόφου τύπου κατοικίας με τα ζώα και τις αποθήκες να καταλαμβάνουν το πρώτο επίπεδο που συνήθως ήταν ισόγειο, και την οικογένεια τον όροφο. Η μεγάλη κλίση του εδάφους στους οικισμούς, σε ορισμένες περιπτώσεις κατοικιών,  το πρώτο επίπεδο διαμορφώθηκε ως ημιυπόγειο. Η αλλαγή του τρόπου ζωής στη σύγχρονη εποχή και η εγκατάλειψη των αγροτικών εργασιών, έχει επιφέρει αλλαγές στην μορφή και την χρήση των κτηρίων. Συχνά παρατηρούνται προσθήκες χώρων στον αρχικό όγκο, διαπλάτυνση των ανοιγμάτων του ισογείου επιπέδου αλλά και επέκταση των χώρων διημέρευσης των κατοίκων και στο ισόγειο.

     Από την έως τώρα ανάλυση μας προκύπτει ότι η παραδοσιακή αρχιτεκτονική των Μαστοροχωριών της Ηπείρου είναι πρώτα απ’ όλα αρχιτεκτονική που σχετίζεται με την φύση και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του  τόπου στον οποίο γεννάται. Τα υλικά της είναι αυτά που προσφέρει σε αφθονία το ηπειρώτικο περιβάλλον, η τοπική πέτρα και το ξύλο. Το γεγονός αυτό κάνει την αρχιτεκτονική να φαίνεται  σαν να υπήρχε εκεί από πάντα δένοντας αρμονικά με το τοπίο, αλλά και να «γερνάει» όμορφα, διατηρώντας την γοητεία της ακόμα και σαν ερείπιο. Όταν ένα παραδοσιακό λιθόκτιστο σπίτι γκρεμιστεί, οι πρώτες ύλες του επιστρέφουν στη γη, αφού τα ξύλα σαπίζουν και οι πέτρες μπορούν να ξαναχρησιμοποιηθούν για την κατασκευή άλλου κτίσματος, σε αντίθεση με ένα γκρεμισμένο σύγχρονο κτήριο από οπλισμένο σκυρόδεμα, του οποίου τα υλικά δεν απορροφώνται από τη φύση αλλά και δύσκολα ξαναχρησιμοποιούνται χωρίς περίπλοκες κατεργασίες.

     Ο κύριος στόχος της ηπειρώτικης αρχιτεκτονικής είναι η λειτουργικότητα, η κάλυψη των βασικών αναγκών των ανθρώπων που διαμένουν εντός των κτισμάτων της, χωρίς πλεονάζοντα στοιχεία και αρχιτεκτονικές φλυαρίες, αλλά ταυτόχρονα με ενδιαφέρον για το αισθητικό αποτέλεσμα που προκύπτει. Η μορφή των κτισμάτων είναι τέτοια ώστε να εξυπηρετεί με τον επαρκέστερο τρόπο την καθημερινή ζωή των κατοίκων, κάθε στοιχείο του κτηρίου είναι τοποθετημένο με σκέψη, μελέτη, σοφία και άριστη γνώση της τέχνης του οικοδομείν. Όλα είναι αιτιολογημένα, όπως ο προσανατολισμός των κατοικιών με τρόπο ώστε να ηλιάζονται και να προστατεύονται από τον δριμύ ψύχος, το μέγεθος των ανοιγμάτων που είναι μικρότερο στο ισόγειο για λόγους προστασίας, και μεγαλύτερο στον όροφο για την εξασφάλιση ευάερου περιβάλλοντος.

Ακόμη  και η εκμετάλλευση  της θερμότητας που παράγεται από τα σώματα των μεγάλων ζώων και αναδίδεται από τους χώρους που αυτά διαμένουν στα χαμηλότερα επίπεδα των κτηρίων, προς τα ανώτερα που ευρίσκονται οι τόποι διημέρευσης των κατοίκων , μέσω των κενών του ξύλινου πατώματος. Πέραν αυτών, από τα κτίσματα της παραδοσιακής Ηπειρώτικης αρχιτεκτονικής δεν λείπει η αναζήτηση για την αρμονία και το « ιδανικό» του ωραίου, η οποία εκφράζεται τόσο στην εξαιρετική επιμέλεια κατά την κατεργασία των δομικών στοιχείων, όσο και στην αρμονικές σχέσεις που  δημιουργούνται από την συμμετρία που εμφανίζεται στις όψεις. Η λιθανάγλυφη επιγραφή με τη χρονολογία ανέγερσης έρχεται να προσθέσει ένα διακριτό και σημαντικό  στοιχείο σε κάθε κτήριο, το οποίο με τις  ανάγλυφες διακοσμήσεις, όπως το Χριστόγραμμα, σύμβολο του Χριστού, που προστατεύει τα οικήματα, μας βοηθούν να κατανοήσουμε τις πεποιθήσεις και τις πνευματικές αξίες αυτών των παραδοσιακών κοινωνιών στο παρελθόν.