Συμπεράσματα

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 

Όπως έχει ήδη αναλυθεί η Καστάνιανη έχει συνδεθεί άμεσα με τη γεωγραφία και τον τόπο. Διαπιστώνεται , λοιπόν, ότι ο κύριος παράγοντας βάσει του οποίου διαμορφώθηκε κι εξελίχθηκε είναι  αυτή της η σχέση με το τοπίο και τον τόπο. Οι εναλλαγές στις θεάσεις που προκύπτουν και από  την ποικιλομορφία του εδάφους διαπιστώνεται ότι δεν είναι και τόσο τυχαίες, όπως ούτε και ο τρόπος με τον οποίο αναπτύχθηκε, καθώς η γεωγραφική της θέση είναι μόλις δεκαπέντε ( 15 ) χιλιόμετρα από τα σύνορα με την Αλβανία. Το γεγονός αυτό  προκάλεσε την ανάγκη διαφύλαξής της από τις συχνές επιδρομές καθόλη τη διάρκεια της ιστορίας της.

Το χωριό είναι ουσιαστικά τρία χωριά σε ένα, καθώς αποτελείται από τρεις μαχαλάδες. Οι τρεις μαχαλάδες έχουν διαμορφωθεί σε πλήρη αρμονία με το περιβάλλον. Πιο συγκεκριμένα:

• Η Μεσαριά όντας το κεντροβαρικό τμήμα του οικισμού, φέρει όλες τις δημόσιες λειτουργίες, καθώς και το κέντρο του χωριού, το σχολείο και την εκκλησία του Αγ. Νικολάου με την μεγάλη πλατεία, αλλά και τα καφενεία της Καστάνιανης. Αυτό συνετέλεσε στην πυκνή δόμηση της περιοχής.
   
• Η Γκάλινα ήταν δύσκολο να αναπτύξει κάποιο κέντρο λόγω της έντονης κλίσης της. Έτσι, αναπτύχθηκε σχεδόν γραμμικά, κάτι το οποίο βοήθησε στο γεγονός ότι οι κάτοικοι μπορούσαν να έχουν τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις τους πολύ κοντά στο σπίτι τους αν όχι ακριβώς δίπλα από αυτό. Σε αυτή παρατηρούμε και την μεγαλύτερη συσώρευση των καζαναριών, τα οποία δημιουργούν πολλές επιμέρους μικρές γειτονιές και αποτελούν το σημείο συνάντησης των κατοίκων της.
   
• Η Ράχη από την άλλη είναι κτισμένη γύρω από ένα από τα πιο ωραία αξιοθέατα του χωριού, τον πλάτανο. Φαίνεται να αναπτύχθηκε σημαντικά την περίοδο μετά κοντά στην δεκαετία του 20, κάτι  που βλέπουμε και από την ιδιαίτερη σχέση των αυλών με τον δημόσιο χώρο, καθώς τα όρια αρχίζουν και γίνονται πολύ ασαφή, αλλά και από την ύπαρξη αρκετών στοιχείων του νεοκλασσικισμού στα κτίσματα, ενώ σε αυτή βρίσκεται και ο ξενώνας του οικισμού.
   

Ιδιαίτερο στοιχείου του χωριού, άμεσα συσχετισμένο με την τοποθεσία και τα ρέματα, είναι τα γεφύρια που συνδέεουν τους τρεις μαχαλάδες και είναι 4 στο πλήθος. Ακόμα, όπως προαναφέρεται στο δημόσιο  χώρο εμφανίζονται οι κρήνες οι οποίες αποτελούν το εμφανές στοιχείου του υδάτινου συστήματος που διατρέχει την Καστάνιανη, και τροφοδοτούν του κατοίκους με καθαρό πόσιμο νερό από το βουνό, ενώ παράλληλα αποτελούν και σημείο αναφοράς του χωριού, με κυριότερη αυτή του Αμειλικού που βρίσκεται στην είσοδο του χωριού.

Μεγάλη ήταν κι η ανάγκη που παρουσιάστηκε για συλλογή και αξιοποίηση του νερού, κάτι το οποίο επαληθεύεται από την ίδια τη γεωγραφική της θέση, ανάμεσα σε δύο ρέματα, τα οποία την τροφοδοτούν με καθαρό νερό μέχρι και στις μέρες μας. Το αξιοσημείωτο είναι ότι η τροφοδότηση αυτή δεν αφορά μόνο έναν από τους μαχαλάδες αλλά και τους τρεις ( Γκάλινα, Μεσαριά, Ράχη ), γεγονός το οποίο ενοποιεί το χωριό παρά τη μεγάλη του έκταση, εννοιολογικά αλλά και πρακτικά με σημεία κλειδιά τα σημεία πόσης του νερού, δηλαδή τις κρήνες.

Η ενασχόληση των κατοίκων δε θα μπορούσε σαφώς να είναι ανεξάρτητη του τόπου. Έτσι οι επαγγελματικές εργασίες συντελούταν κυρίως από την διαχείριση και αξιοποίηση των άφθονων τοπικών αγαθών. Αναπτύχθηκε η κτηνοτροφία και η η καλλιέργεια, ενώ η ανάγκη για στέρεες και ισχυρές κατασκευές, οδήγησε στην ανάπτυξη της τέχνης της πέτρας, με τους μάστορες της Καστάνιανης να γίνονται από τους πιο ξακουστούς μεταξύ των μαστοροχωρίων της Κόνιτσας, ενώ παράλληλα συνέβαλε σημαντικά στην διαμόρφωση των κτιρίων που παρουσιάζουν εξαιρετικό αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον και ποιότητα, σε ολόκληρη την Ήπειρο.

Η καλλιέργεια σε συνδυασμό με τη γεωργία οδήγησαν στο παρελθόν στο σχηματισμό του κύριου δομικού και λειτουργικού συστήματος που δεν ήταν άλλο από αυτό του συνδυασμού της κατοικίας με το χώρο για τα ζώα, τους καρπούς, τις αποθήκες.  Έτσι, ανεξάρτητα από το σχήμα της κάτοψης, παρουσιάζονται σε πρώτο επίπεδο οι αποθήκες με τους χώρους για τα ζώα και σε ένα δεύτερο οι χώροι κατοίκησης. Φυσικά, ποικιλομορφία διακρίνεται κι εδώ, ανάλογη με την κλιση του εδάφους, κάτι το οποίο οδηγεί στη δημιουργία κτισμάτων μέχρι και 15 μέτρων σε ύψος.

Η ανάγκη για αποθήκευση χορταριού και ζώων συνέβαλε συν τοις άλλοις στο σχηματισμό ενός μοναδικού αρχιτεκτονικού τύπου, που δε συναντάται σε κάποιο άλλο μαστοροχώρι, κάτι το οποίο επισφραγίζει την εφευρετικότητα των μαστόρων της περιοχής. Πρόκειται για ένα κτίριο σε σχήμα Π, με τυφλές λιθοδομές ως προς τον Βορρά, και μια τεράστια ανοιχτή όψη προς τον νότο για τον αερισμό των χόρτων. Πέρα από τις τρεις λιθοδομές, όλα τα υπόλοιπα στοιχεία του κτιρίου είναι κατασκευασμένα από ξύλο δείχνοντας τον επιδέξιο χειρισμό και της ξυλείας εκ των μαστόρων.

Η εξέλιξη των μαστόρων ήταν εντυπωσιακή και αυτό οδήγησε στις μετακινήσεις τους στις γύρω περιοχές, ακόμα και στο εξωτερικό με την Αμερική να προσελκύει του περισσότερους από αυτούς. Έτσι, ανέβηκε σημαντικά η οικονομική ευχέρεια των κατοίκων του οικισμού που οδήγησε στην ανάπτυξη του οικισμού την δεκαετία του ’20  χάριν στις προσφορές των ευεργετών, ενώ έφερε και ένα νέο στοιχείο στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική , αυτό του νεοκλασσικισμού.

Οι σημερινές ανάγκες έχουν, ωστόσο, αλλάξει την λειτουργική διάρθρωση των κτισμάτων καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις διαπιστώνεται η αφαίρεση του στοιχείου της αποθήκης από τον κύριο όγκο και την μεταφορά της σε νέο όγκο, δημιουργώντας έτσι την κατοικία σε δυο επίπεδα αντί για το συνηθισμένο ένα.

Αξίζει ωστόσο, να σημειωθεί ότι η ίδια η θέση που προσέφερε τόσα αγαθά και αρετές στο χωριό της Καστάνιανης έχει καταλήξει πλέον να είναι η ίδια που προκαλεί την εγκατάλειψή της από τους κάποτε μόνιμους κατοίκους της. Ένα απομονωμένο χωριό, με πολύ μεγάλη απόσταση ακόμα και από τα γειτονικά χωριά αλλά και από την Κόνιτσα, αν συγκριθεί με την αμεσότητα που χρειάζεται μία έκτακτη κατάσταση, δεν είναι αυτό που θα επιλέξει ένας νέος ή ακόμα κι ένας μεγάλος άνθρωπος, για να ζήσει με αρμονία. Η Καστάνιανη δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις σύγχρονες ανάγκες ζωής, αποκεντρωμένη και δίχως βασικές υπηρεσίες, πανεπιστήμια, περιθαλψη. Έτσι, οι μόνιμοι κάτοικοί της είναι λιγότεροι από 30 , ενώ οι διατηρημένες κατοικίες ανέρχονται στις 250 – 300. Το σημαντικό είναι όμως, ότι παρά τη σωματική αποστασιοποίηση των κατοίκων της από αυτήν, οι περισσότεροι την επισκέπτονται σε περιόδους διακοπών και εορτών και δεν ξεχνούν στιγμή τη σπουδαιότητα που φέρει αυτός ο τόπος για τους ίδιους αλλά και για τον ίδιο τον πολιτισμό μας. Το καλοκαίρι, μάλιστα, η Καστάνιανη γεμίζει ζωή, παιδιά, όμορφα αρώματα και ποικίλες δράσεις.

Κάπως έτσι θα γίνει κι αυτό το καλοκαίρι, με επισκέπτες εμάς τους ίδιους με μεγάλη προσμονή και χαρά.

Ευχαριστούμε ιδιαιτέρως την κυρία Βάσω, το Δάσκαλο, τον Πρόεδρο, τον κύριο Θωμά, την κυρία Ελένη, την Κυρία Κούλα, τον κύριο Φακούρα και όλους τους πολύ φιλόξενους κάτοικους του χωριού που συναντήσαμε και νιώσαμε να μας προσέχουν και να μας φροντίζουν.