Περιστερώνας Β

Οι περιστερώνες (ή περιστερεώνες) είναι κτίρια άκρως σύνηθη στην Άνδρο μιας και η εκτροφή περιστεριών αποτέλεσε σημαντικό κεφάλαιο στην ανάπτυξη της οικονομίας του νησιού. Συντηρούνταν με επιμέλεια από τους εκτροφείς τους τόσο για το κρέας, όσο και για τα περιττώματά τους που ήταν άριστο λίπασμα για τα οπωροκηπευτικά. Δεν ήταν μάλιστα και λίγες οι φορές που εκτροφείς πωλούσαν και τα πούπουλά τους για να χρησιμοποιηθούν σε μαξιλάρια και παπλώματα.

Η πιο παλιά αναφορά κατασκευής περιστερώνα μας πηγαίνει πίσω στα 1726. Κτίζονταν συνήθως σε μέρη κοντά σε ρέματα, προστατευμένα από ανέμους και με αρκετά ανοίγματα, ώστε τα πουλιά να πετούν ελεύθερα. Σημαντικό ρόλο έπαιζε η αποτροπή εχθρικών στοιχείων. Σε αρκετούς, όπως ο Περιστερώνας Β, η πόρτα ήταν υπερυψωμένη, στενή και μικρή, μοιάζοντας περισσοτερο με παράθυρο. Η πρόσβαση ήταν δύσκολη και γινόταν μόνο με τη βοήθεια ξύλινης σκάλας. Οι διακοσμήσεις, οι είσοδοι και οι λιάστρες δε βρίσκονται ποτέ σε ύψος χαμηλότερο των δύο μέτρων. Οι τοίχοι, κατασκευασμένοι από σχιστόπλακες, σοβατίζονταν εξωτερικά ιδιαίτερα στα σημεία κοντά στα ανοίγματα, όπου οι λείες επιφάνειες απέτρεπαν τα "πιασίματα" που θα βοηθούσαν στην είσοδο εισβολέων. Εσωτερικά έμεναν ασοβάτιστοι.

Οι περιστερώνες ήταν κτίρια ευθύγραμμα και με αυτοτέλεια μέσα στο χώρο. Κανένας τους δεν ήταν στραμμένος προς βορράν. 'Οταν η θέση του δεν εξασφάλιζε προστασία από τους ανέμους, αυτό επιτυγχανόταν με επεκτάσεις ενός ή δύο πλάγιων τοίχων πέρα από τις γωνίες του κτιρίου, ώστε να σχηματίζεται αντιανεμικό φράγμα. Η θεμελίωση γινόταν πάνω στο βράχο. Όταν το εδαφος ήταν επικλινές, το κτίσιμο ακολουθούσε την κλίση, ώστε η μία πλευρά να είναι ψηλότερη. Τα κουφώματα ήταν ξύλινα, συμπαγή, χωρίς ρωγμές ή σπασίματα και καλά προσαρμοσμένες στα ανοίγματα, για να μην εισβάλουν φίδια, ποντίκια κι άλλα ζώα.

Οι περιστερώνες τις Άνδρου αποτελούν ένα μοναδικό αρχιτεκτονικά ανεπανάληπτο είδος. Δείχνουν περίτρανα πως οι αισθητικές και λειτουργικές ανθρώπινες ανάγκες μπορούν να καλύπτονται ενιαία και να παρουσιάζουν μοναδικό στοιχείο πολιτισμού.