Συμπεράσματα

Τα  Τοπόλια είναι ένα χωριό με καταγεγραμμένη ιστορία από την βενετική περίοδο. Από την εποχή αυτή μέχρι και σήμερα ωστόσο, είναι φανερά τα ποιοτικά στοιχεία του οικισμού που συνδέονται με την μορφολογία του τόπου και την εξέλιξη του στο πέρασμα του χρόνου. Συμφώνα με τον Lear ( Cretan journal, 46), το 1864 το χωριό αποτελούνταν από 100 σπίτια (σήμερα 196) χαμηλά και με ταράτσες. Αναφέρεται μάλιστα ότι οι 500 κάτοικοι του χωριού, συμφώνα με την απογραφή του 1870 ήταν χριστιανικής και μουσουλμανικής καταγωγής και με τους δυο να κατέχουν γη.

Φαίνεται ότι η ευνοϊκή θέση του χωριού σε σχέση με το λιμάνι τις Κίσσαμου καθώς και ο φυσικός του πλούτος (πηγές, έδαφος) προσέγγισαν από πολύ νωρίς ομάδες πληθυσμού και έτσι το χωριό γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη. Το γεγονός αυτό μαρτυρούν και τα πολυάριθμα δημόσια κτίρια του χωριού που το καθιστούσαν και κεφαλοχώρι της γύρω περιοχής. Ακόμα φαίνεται πως, αν και  τα κτίρια του χωριού έχουν σχεδόν διπλασιαστεί σε αριθμό, από το 1864 που κατεγράφησαν από τον Lear, το χωριό διατηρεί τον παραδοσιακό του χαρακτήρα αφού τα νέα κτίρια είναι ελάχιστα ( περίπου το 29% των κτηρίων του οικισμού). Ακόμα μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η ανάπτυξη του χωριού και η περίοδος ακμής του βρίσκεται μεταξύ της βενετικής κατοχής και της περιόδου της τουρκοκρατίας, γεγονός που φανερώνουν τα μορφολογικά και αρχιτεκτονικά στοιχεία των κτισμάτων. Συνεπώς το χωριό αποτελεί από μόνο του ένα αρχιτεκτονικό κειμήλιο για την παραδοσιακή αρχιτεκτονική, παρά τις φθορές και τις καταστροφές που έχουν υποστεί τα κτίρια.

 Επιπλέον, από οικοδομικής απόψεως, είναι εξίσου πλούσιο το υλικό που προσφέρεται στον οικισμό. Υπάρχουν ανέπαφα στοιχεία όπως κουφώματα,  καμινάδες, φούρνοι, σκάλες, καμάρες, στέγες καθώς και άφθονες τομές που είναι εξαιρετικά χρήσιμες για την κατανόηση του τρόπου οικοδόμησης και συναρμογής των στοιχείων που αποτελούν το κτίριο.

 Σημαντικό εμπόδιο στα παραπάνω, ωστόσο είναι οι ανακαινίσεις και οι επιδιορθώσεις των στοιχείων που αναφέρθηκαν, με τέτοιο τρόπο ώστε να αλλοιώνεται η πληροφορία τους. Στο χωριό πολλά από τα κτίσματα πλέον χρησιμοποιούνται περιοδικά για κτηνοτροφικές ή άλλες δραστηριότητες ακόμα και από περιστασιακά εργαζόμενους στο χωριό, και σε αυτό οφείλεται και η όποια κακοποίηση τους εκτός από αυτήν που οφείλεται στον χρόνο. Έχουν γίνει αρκετές τέτοιες παρεμβάσεις μικρής ή μεγαλύτερης κλίμακας που αποσκοπούν πολλές φορές στην πρόσκαιρη διατήρηση των κτισμάτων και όχι στην συντήρηση και διατήρηση, πόσο μάλλον στην ανάδειξη τους. Εδώ εντοπίζεται και ένα σημαντικό ζήτημα που αφορά στην προστασία του οικισμού ως παραδοσιακού και στην διαφύλαξη της πολιτισμικής κληρονομίας που αντιπροσωπεύει.

 Πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι υπάρχει ένας παραδοσιακός ξενώνας καθώς και ένα παραδοσιακό καφενείο που λειτουργούν στο χωριό, γεγονός που οφείλεται στην θέση του σε σχέση με τον κεντρικό δρόμο Καλουδιανών - Χρυσοσκαλίτισσας. Σήμερα είναι αρκετά πολυσύχναστος λόγω κυρίως των αξιοθέατων της περιοχής, δηλαδή το τοπολιανό φαράγγι και το σπήλαιο με την εκκλησία της Αγίας Σοφίας (ή Σοφίας του Θεού), αλλά και τη σήραγγα που αποτελεί εξίσου σημαντικό κληρονόμημα στον πολιτισμό λόγω της παλαιότητας της. Ακόμα ο δρόμος οδηγεί σε πολλά μέρη που προσελκύουν το ενδιαφέρον τουριστών και ντόπιων οπότε ο οικισμός, ως πέρασμα έχει ανάπτυξη. Το ίδιο μαρτυρά και η μοναδική ταβέρνα στην μια άκρη του χωριού, το παντοπωλείο και ο φούρνος που τροφοδοτούν εκτός από τους κατοίκους και τους επισκέπτες. Αναγνωρίζεται συνεπώς μια τουριστική και αγροτική ανάπτυξη που κυρίως δίνει ζωή τώρα πλέον στα Τοπόλια.