Ιστορικά για τη Γορτυνία

Κατά την αρχαιότητα στην περιοχή αναπτύχθηκαν οι αρχαίες αρκαδικές πόλεις Γόρτυς, Τεύθις, Θέλπουσα κ.ά. Κατά τον 7ο-8ο αιώνα μ.Χ. εγκαταστάθηκαν στην περιοχή Σλαβικά φύλα,τα οποία είτε εγκατέλειψαν την περιοχή το 807 μ.χ., έτος κατά το οποίο ηττήθηκαν από τον Βυζαντινό στρατό, είτε αφομοιώθηκαν από το ντόπιο Ελληνικό στοιχείο. Σε αυτούς οφείλονται τα αρκετά Σλαβικά τοπωνύμια της περιοχής. Τον 10ο αιώνα μ.Χ. αναπτύχθηκε στην περιοχή ο Ορθόδοξος μοναχισμός, ενώ το 963 μ.Χ. ιδρύθηκε από τον Ιωάννη Λαμπαρδόπουλο - Φιλόσοφο και Πρωτοκρίτη του Αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά - η παλιά Μονή της Παναγίας Φιλοσόφου,που έμεινε γνωστή στην λαϊκή παράδοση ως Κρυφό Σχολειό. Αργότερα ιδρύθηκαν και άλλα μοναστήρια όπως η Ι.Μ Ιωάννου Προδρόμου τον 12ο αιώνα μ.Χ. Κατά την διάρκεια της Φραγκοκρατίας παρουσιάστηκε οικονομική και πολιτισμική άνθηση στην περιοχή, η οποία είχε χωριστεί σε δύο βαρωνίες, της Άκοβας και της Καρύταινας. Κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας κατέφυγαν και εγκαταστάθηκαν εδώ πολλοί πληθυσμοί εξαιτίας του ορεινού και δυσπρόσιτου εδάφους της. Λόγω αυτής της ιδιομορφίας στην Γορτυνία έδρασαν και αρκετά ένοπλα σώματα κλεφτών. Η επαρχία όπως και ολόκληρη η Πελοπόννησος πέρασε στην κατοχή των Βενετών την περίοδο 1685-1715. Κατά τα Ορλωφικά το 1770, η Γορτυνία υπέστη λεηλασίες από άτακτα αλβανικά στρατεύματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ενώ ανάλογες ήταν και οι καταστροφές που προκάλεσε ο Ιμπραήμ πασάς το 1825, ο στρατός του οποίου έκαψε αρκετά χωριά. Ο εποικισμός της Γορτυνίας, όπως και όλου του ορεινού χώρου, θα λάβει μεγάλες διαστάσεις την περίοδο της Τουρκοκρατίας, καθώς το ελληνικό στοιχείο θ’ αναζητήσει καταφύγιο στα βουνά. Η έλλειψη καλλιεργήσιμης έκτασης θα οδηγήσει τους κατοίκους στην κτηνοτροφία και τη βιοτεχνία. Οι μπαρουξήδες της Δημητσάνας, οι Λαγκαδινοί χτίστες, οι αργυροχρυσοχόοι της Στεμνίτσας και γενικά ένα πλήθος βιοτεχνικών δραστηριοτήτων έρχονται να καλύψουν το κενό που αφήνουν οι ελάχιστες ευκαιρίες απασχόλησης στο γεωργικό τομέα. Η διαβίωση του ελληνικού στοιχείου στην περιοχή κάτω από συνθήκες σχεδόν απόλυτης ελευθερίας, θα ευνοήσει την οργάνωση αυτοδιοικούμενων κοινοτήτων και θα επιτρέψει την απρόσκοπτη λειτουργία μοναστηριών, σχολών και βιβλιοθηκών που συνέβαλαν σημαντικά στη διατήρηση της εθνικής μνήμης και συνείδησης. Αποτέλεσμα όλων αυτών υπήρξε ο σημαντικός ρόλος που διαδραμάτισε η Γορτυνία στην Επανάσταση του 1821.

Η Γορτυνία ήταν Επαρχία του νομού Αρκαδίας. Σχηματίστηκε με την διοικητική διαίρεση του 1833 και έμεινε αμετάβλητη σχεδόν μέχρι την κατάργησή της, το 1997, με την εφαρμογή του σχεδίου Καποδίστριας.
Το αρχικό όνομα της επαρχίας ήταν «Επαρχία Γόρτυνος» και αργότερα «Επαρχία Γορτυνίας». Στην αρχική της μορφή περιλάμβανε και μερικά ορεινά χωριά που σήμερα υπάγονται στον Νομό Αχαΐας, τα οποία όμως από την αρχαιότητα υπάγονταν στην Αρκαδία όπως το Πάος ,η Κλείτωρ και η Ψωφίς.
Γεωγραφικά βρίσκεται στο Β.Δ. μέρος της Πελοποννήσου, έχει έκταση 1180 τετρ. χλμ., το έδαφός της είναι ορεινό και διαρρέεται από τον Λούσιο, τον Αλφειό, τον Λάδωνα και άλλους παραποτάμους. Επειδή το έδαφός της είναι ορεινό, η περιοχή είναι άγονη και παράγει μόνο λίγα σιτηρά, κτηνοτροφικά και δασικά προϊόντα. Σπουδαιότερη συγκοινωνιακή αρτηρία είναι η μεγάλη εθνική οδός Τρίπολης – Πύργου.
Η επαρχία είχε εννέα δήμους (Γόρτυνος, Δημητσάνας, Τρικολώνων, Ηραίας, Τροπαίων, Κοντοβάζαινας, Κλείτορος, Λαγκαδίων και Βυτίνας). Πρωτεύουσά της ήταν η ιστορική Δημητσάνα . Το 2010 με το σχέδιο Καλλικράτης , η επαρχία Γορτυνίας επανασυστάθηκε γεωγραφικά, αυτή την φορά με την ονομασία Δήμος Γορτυνίας και με έδρα του την Δημητσάνα.