Καλαρρύτες (Τμήμα ΣΤ)

Ιστορικά Στοιχεία

Ιστορική Αναδρομή

Το ιστορικό κεφαλοχώρι Καλαρρύτες ανήκει στα Βλαχοχώρια της Πίνδου. Είναι εγκατεστημένο σε υψόμετρο περίπου 1200μ. στην ορεινή περιοχή Λάκμου- Τζουμέρκων, στα όρια της Ηπείρου προς Θεσσαλία. Οι Καλαρρύτες είναι κτισμένοι στο χείλος της απότομης χαράδρας που καταλήγει στον ποταμό Καλαρρύτικο, ενώ κύριο χαρακτηριστικό της περιοχής είναι οι ορεινοί όγκοι των Τζουμέρκων (Αθαμακικά Όρη) που περιβάλλουν την κοινότητα. Το κλίμα της περιοχής χαρακτηρίζεται από τον ψυχρό έως δριμύ και παρατεταμένο χειμώνα, σύντομη άνοιξη και από θερμό, πλούσιο σε βροχές καλοκαίρι, με παρατεταμένο φθινόπωρο. Το χαρακτηριστικό γνώρισμα των Καλαρρυτών είναι το ξηρό, χωρίς καθόλου υγρασία, κλίμα τους.

 

Αρχαιότητα - Προϊστορία

Η πρώτη μαρτυρία ανθρώπινης παρουσίας στην Ήπειρο χρονολογείται περίπου 40.000 χρόνια πριν.Υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα στην θέση Άβατος (βορειοανατολικά των Καλαρρυτών, κοντά στον ποταμό Καρλίμπο), που χρονολογούνται στην Εποχή του Χαλκού. Εικάζεται πως πρόκειται για λείψανα από την αρχαίας πόλης Άκανθα ή Άκανθος της Αθαμανίας, δηλαδή τμήματα του τείχους της, μια πύλη και ένας πύργος ή φυλάκιο ελέγχου διάβασης. Επιπρόσθετα έχουν βρεθεί και άλλα ευρήματα, όπως θεμέλια ορθογωνικού κτιρίου και νεκροταφείο, στοιχεία δηλωτικά της μόνιμης εγκατάστασης πληθυσμών στην περιοχή. Περαιτέρω αναφορές για κατοίκηση στην συγκεκριμένη περιοχή κατά την αρχαιότητα και την ύστερη αρχαιότητα δεν υπάρχουν. Ωστόσο, κατά τα Βυζαντινά χρόνια και τη περίοδος της Τουρκοκρατίας αργότερα αποτελούν σημείο καμπής.
 
Βυζαντινή περίοδος
Όταν οι επιδρομές των Σλάβων τον 7ο αιώνα θα ερημώσουν τις πεδινές περιοχές στην κεντρική Ελλάδα, οι κάτοικοι θα αναγκαστούν να αναζητήσουν μόνιμη κατοικία στα ορεινά. Κατά τον 10ο-12ο αιώνα μ.Χ. ξεκινάει η ημινομαδική εγκατάσταση βλαχόφωνου ελληνικού πληθυσμού στην περιοχή των Καλαρρυτών, οι οποίοι θα εγκατασταθούν μόνιμα μέχρι τον 14ο αιώνα μ.Χ., ως διαφυγή από την τουρκική καταδίωξη. Επομένως, η περιοχή κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο, με την προσέλκυση και ανάπτυξη πληθυσμού, καθίσταται σημαντικό τοπικό κτηνοτροφικό κέντρο, ενταγμένο στη βυζαντινή οικονομική  διάρθρωση, από τον 12ο και 13ο αιώνα μ.Χ.
 
Περίοδος Τουρκοκρατίας
Τα Ιωάννινα θα υποταχθούν στους Τούρκους το 1430, αλλά οι Καλαρρύτες θα αποτελούν ανεξάρτητο πυρήνα μέχρι το 1478 και έπειτα συνθηκολογούν, υπαγόμενοι στην προστασία της Βαλιδέ Σουλτάνας (βασιλομήτωρ), με προνόμια φοροαπαλλαγής και αυτοδιοίκησης.
Από τα μέσα του 18ου μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα (1750 -  1821), οι Καλαρρύτες γνωρίζουν τη μεγαλύτερη οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη. Εκείνη την εποχή επικρατεί ένα δυναμικό σύστημα εμπορικών συναλλαγών και τοπικών προϊόντων στην ευρωπαϊκή αγορά και οι κάτοικοι επενδύουν σημαντικά στις τέχνες (εριουργία, υφαντική, χρυσοκεντητική, ασημουργία). Η περιοχή είναι πλέον μία ακμάζουσα και  ευημερούσα κωμόπολη με υψηλό πολιτιστικό επίπεδο, της οποίας οι κάτοικοι  ανέρχονται σε 3.000 (το 1820).
Η αρχή του τέλους της διαρκούς προόδου των Καλαρρυτών σηματοδοτείται από την κατάληψη του Σουλίου από τον Αλή Πασά και την κατάργηση όλων των προνομίων στις βλαχόφωνες κοινότητες. Στις 30 Ιουνίου 1821 οι κάτοικοι επαναστατούν και στις 10 Ιουλίου 1821 οι Τούρκοι ως απάντηση καίνε ολοσχερώς το χωριό οδηγώντας το σε ερήμωση και μετατρέποντας τους άλλοτε πλούσιους Καλαρρυτινούς σε πρόσφυγες.Το χωριό μένει υπό Οθωμανική κυριαρχία έως το 1913 και απελευθερώνεται ταυτόχρονα με τα Ιωάννινα. 
 
Νεότερα Χρόνια
Παρότι στο τέλος του 19ου αιώνα υπάρχει ένα κύμα ανασυγκρότησης και επαναδημιουργίας του οικισμού, η πτωτική πορεία εξακολουθεί. Υπό τις συνθήκες αυτές, η αστυφιλία κερδίζει έδαφος και ταυτόχρονα με την χάραξη νέων διεθνών εμπορικών δρόμων οι Καλαρρύτες οδηγούνται σχεδόν στην αφάνεια.
Κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο θα παρατηρηθεί ελάχιστη πληθυσμιακή αύξηση, λόγω της επικινδυνότητας των αστικών κέντρων, για να αποφύγουν τις συνέπειες του πολέμου και της κατοχής. Στη δύσκολη μεταβατική δεκαετία 1950-60, έχοντας βιώσει τις αιματηρές καταστροφές του Β ΠΠ, οι ελάχιστοι οικονομικοί πόροι δεν επιτρέπουν την επιβίωση των κατοίκων στην ορεινή περιοχή τους. Ακολουθεί δεύτερο κύμα αστυφιλίας και μετανάστευσης αφήνοντας την κοινότητα με ελάχιστους κατοίκους που ασχολούνται με την κτηνοτροφία. Οι Καλαρρύτες χαρακτηρίζονται ως διατηρητέος παραδοσιακός οικισμός το 1975, αποσκοπώντας να διατηρηθεί ο παραδοσσιακός χαρακτήρας του χωριού και το φυσικό του τοπίο.