Παραδοσιακά χαρακτηριστικά οικισμού

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Το Όνομα Τσάκωνες:

Για την προέλευση του ονόματος Τσάκωνες οι απόψεις διίστανται. Μια εκδοχή θεωρεί ότι το όνομα προέρχεται από τη βυζαντινή λέξη ζάκων που εξελίχθηκε σε τσάκων-τσάκωνες και σημαίνει φύλακας, φρουρά. Το όνομα τζ(σ)ακωνίες, φρουρές των Βυζαντινών και θέσεις παρατήρησης στην περιοχή του Πάρνωνα(Μαλεβού), έδωσαν με την πάροδο του χρόνου τη γεωγραφική σημασία στην περιοχή [Τζ(σ)ακωνία] και οι κάτοικοι ονομάστηκαν Τζ(σ)άκωνες.Παρεμφερής είναι και η άποψη ότι το όνομα Τ(ζ)σάκωνες προήλθε με παραφθορά από τη λέξη διάκονοι / διάκονες, όπως αποκαλούνταν οι βοηθητικοί στρατιώτες με ελαφρύ οπλισμό που είχαν αποσταλεί τον 8^ο αιώνα στην Πελοπόννησο, και βέβαια στον Πάρνωνα, για την φύλαξη της περιοχής. Μια άλλη εκδοχή έχει σχέση με τον πετρώδη χαρακτήρα της Τσακωνιάς, τα ακόνια τους μεγάλους και τραχείς βράχους. Ο τσακωνικός προσδιορισμός τσ’ακόνια (στα ακόνια) έδωσε το όνομα της περιοχής Τσακωνία. Η πρώτη φορά που γίνεται αναφορά στην Τσακωνία είναι στο « Χρονικό του Μορέως», χρονογραφία αγνώστου συγγραφέα του 14^ου αιώνα, ενώ το όνομα Τζέκωνες(Τσάκωνες) εμφανίζεται στο έργο του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Ζ’ Πορφυρογέννητου τον 10^ο αιώνα και αναφέρεται στους στρατιώτες που εκτελούσαν ακριτική υπηρεσία σε κάστρα της Αυτοκρατορίας.

Πανηγύρια και Γιορτές:

Οι Καστανιτσιώτες ήταν φιλέορτοι και γλεντζέδες, παράδοση που διατηρείται και σήμερα. Ευκαιρίες για ψυχαγωγία και επικοινωνία έδιναν τα μεγάλα πανηγύρια και οι γιορτές του Πάσχα, του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Παντελεήμονα, του Προφήτη Ηλία, της Ζωοδόχου Πηγής, της Παναγίας, και ιδιαίτερα το κεντρικό πανηγύρι του χωριού, της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (6 Αυγούστου), που διαρκούσε τρεις μέρες.

Ντόπιες ζυγιές (κομπανίες με λαϊκούς οργανοπαίκτες) και άλλες από γειτονικά χωριά (λαούτο, βιολί, κανονάκι, κλαρίνο) έπαιζαν στα πανηγύρια. Ο δημόσιος χορός, τα ανοιχτά γλέντια, γίνονταν, πριν από τη δημιουργία της νέας πλατείας το 1970, στη μικρή πλατεία του Αγιάννη, έξω από το σχολείο.

Η Τσακώνικη Διάλεκτος:

Οι Καστανιτσιώτες διατήρησαν παραφθαρμένη την αρχαία λακωνική διάλεκτο, την δωρική γλώσσα των Λακώνων, που με διάφορες λεξιλογικές και φθογγολογικές αλλαγές έφτασε ως τον 20^ο αιώνα. Πρόκειται για την τσακώνικη διάλεκτο, που μιλούσαν οι άνθρωποι στα ορεινά χωριά της Κυνουρίας (Καστάνιτσα, Πραστός και Σίταινα) και της παραθαλάσσιας περιοχής του Λεωνιδίου (Λεωνίδιο, Πραγματευτή, Πέρα Μέλανα, Τυρός, Σαπουνακέικα και Άγιος Ανδρέας).

Στην Καστάνιτσα και στη Σίταινα μιλούσαν ένα ιδιαίτερο ιδίωμα της διαλέκτου που διαφέρει φθογγολογικά από την υπόλοιπη Τσακωνιά και το γειτονικό χωριό Πραστός. Μέχρι τα μέσα του 20^ου αιώνα πολλά στοιχεία του προφορικού λόγου (τραγούδια, παραμύθια, κάλαντα) εκφέρονταν στην τσακώνικη διάλεκτο. Σήμερα το τοπικό ιδίωμα έχει σχεδόν χαθεί και λίγοι μόνο Καστανιτσιώτες, κυρίως ηλικιωμένοι, κρατούν την τοπική γλωσσική παράδοση.

Ο Τσακώνικος Χορός:

Πρόκειται για έναν αρχαίο κυκλικό χορό που τον χορεύουν μαζί εναλλάξ άνδρες και γυναίκες με χαρακτηριστικό κράτημα των χεριών: ο αριστερός αγκώνας του πρώτου χορευτή τοποθετείται πάνω απ’ τον δεξί του δεύτερου.

Είναι χορός κλειστός με περιορισμένες κινήσεις. Σύμφωνα με τον διαπρεπή μουσικολόγο Σίμωνα Καρρά, ο χορός αναπαριστά τη νικηφόρα πάλη του θεού Απόλλωνα με τον Πύθωνα, το φίδι που προστάτευε το ιερό της Γαίας στους Δελφούς. Άλλοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι αναπαριστά την πορεία του Θησέα κατά την έξοδό του από τον λαβύρινθο, με τη βοήθεια του μίτου της Αριάδνης.

Ο τσακώνικος χορός, που είχε διάδοση κατά την αρχαιότητα σε όλο τον ελληνισμό, σήμερα χορεύεται μόνο στην Καστάνιτσα και σε άλλα χωριά της Τσακωνιάς, διατηρώντας όμως έντονο το ενδιαφέρον στη σύγχρονη χορογραφική έρευνα. 

Πηγή:

• Λαογραφικό Μουσείο Καστάνιτσας