Ιστορικά Στοιχεία

Απο το γενικό στο ειδικό|
Από τον Δήμο Ευρώτα στην Άνω Γλυκόβρυση|

_Στο παραλιακό μέτωπο του Δήμου Ευρώτα βρισκόταν μία από της αξιόλογες παραλιακές πόλεις της Λακωνίας, η αρχαία Ακραία, το Έλος των προιστορικών χρόνων, όπως το αποκαλούν σήμερα πια. Το αρχαίο όνομα της ήταν και Άκρια, και το πήρε από τον ιδρυτή της Ακρία. Λόγω της τοποθεσίας της είχε εμπορική και ναυτική επικοινωνία με άλλες παραλιακές πόλεις της Λακωνίας. Στην πόλη υπήρχε ο ναός ο ναός της μητέρας των θεών Κυβέλης, που θεωρείται ο αρχαιότερος της Πελοποννήσου από άλλους όμοιους ναούς. Σήμερα ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει τμήμα του ναού των θεών, ερείπια ρωμαϊκών κτιρίων και τάφων. Ακόμη, υποθαλάσσια της περιοχής υπάρχουν ερείπια από την αρχαία πόλη.Πλήθος στοιχείων που μαρτυρούν την ύπαρξη του, δημιουργούν ένα μυστήριο γύρω του. Το 'Έλος των προϊστορικών χρόνων μαρτυρείτε πρώτη φορά από τον 'Όμηρο στον Νέων κατάλογο ως εφαλον πτολίεθρον [Β 584], δηλαδή παραθαλάσσιο πολιτισμό. Κατά τους ιστορικούς χρόνους, ήταν μέρος της επικράτειας τής Σπάρτης και όχι περιοικίδα περιοχή. Μνεία του Έλους γί­νεται από το Θουκυδίδη όταν αναφέρει την καταστροφή του από το Νικία κατά τις επιχειρήσεις τού Έτους 424/3 [Ουκ. Δ, 54, 4] κατά τη διάρκεια δηλαδή του πελοποννησιακού πολέμου. Ενάντια στην περιοχή τού 'Έλους, κινήθηκαν και οι Θηβαίοι το Έτος 369 π.χ. [Ξενοφ, Έλλ. ΣΤ, 5, 32], ενώ από τον Πολύβιο [Υ, 19] πληροφορούμαστε οτι το 'Έλος ήταν ή πλείστη και καλλίστη χώρα τής Λακωνικής, όταν εξιστορεί τα γεγονότα της εισβoλης του Φιλίππου του Ε' στη Λακωνία και την εγκατάσταση του στρατοπέδου του στο 'Έλος. Κατά την εποχή τού Στράβωνος [8, 5, 2 = C 363] ήταν μια "κώμη" σε "ελώδες χωρίον" (ε'ίθ' ελώδες υπέρκειται χωρίον και κώμη &Έλος). Ό Παυσανίας, αναφέρει ότι το Έλος χτίστηκε από το νε­ώτερο γιο τού Πέρσες, τον Ελιο και αργότερα υποτάχθηκε από στους Δω­ριείς [Παυσ. ΠΙ, 20, 6]. Οι Λακεδαιμόνιοι κατέστρεψαν το 'Έλος που μέχρι τότε κατείχαν οι Αχαιοί και νίκησαν σε μάχη τους Άργείους, οι όποίοι προσέτρεξαν σε βοήθεια των Αχαιών όταν ήταν βασιλιάς ο Αλκαμένης, γιος τού Τηλέκλου [Παυσ. ΠΙ, 2, 7], Στην εποχή τού Παυσανία όμως ήταν μια παραθαλάσσια ερειπωμένη πολίχνη που απείχε 80 στάδια, από το οχυρό της Τρινάσου [Παυσ, ΠΙ, 22,4], στην ανατολική πλευρά στη σημερινής πεδιάδας και 30 στάδια από τις Άκριές, στη σημερινή Κοκκινιά της (Κατω) Γλυκόβρυσης. Τέλος, από τον ίδιο περιηγητή, αλλα και από επιγραφικές μαρτυρίες είναι γνωστό το ιερό της Κόρης στο 'Έλος από όπου μεταφε­ρόταν σε τακτές ήμέρες το ξόανό της στο Ελευσίνιο, στα σημερινά Καλύ­βια της Σοχάς. Στην ανατολική πλευρά της πεδιάδας τού 'Έλους  όπου βρί­σκονται οι σύγχρονοι οικισμοί τού. Bλαχιώτη, τού Αστεριού (παλιότερα Πρίνικο η Βίρνικο) και ανατολικότερα, της Γλυκόβρυσης (παλιότερα Μπεζάνι) και της Κάτω Γλυ­κόβρυσης (Καλύβια ή Κατω Μπεζάνι), ή επιφανειακή ερευνά της περιοχής υποδεικνύει ένα πυκνό σύστημα αρχαίων οικισμών των προϊστορικών αλλά και των ιστορικών χρόνων, πού ξεκινούν από το Βλαχιώτη και φθάνουν μέχρι τον νοτιότερο της σειράς των χαμηλών λόφων, εκείνον τού "Αι Στρατή η Άγίου Στράτηγoυ, στα ανατολικά της πεδιάδος. Στην τελευταία αυτή θέση έχουν εντοπισθεί λείψανα σημαντικότατα για την ιστορία της περιοχής, νε­ολιθικού οικισμου.Ό χώρος ο όποίος συμβατικά σήμερα ονομάζεται πεδιάδα τού Eλoυς είναι η παράκτια ζώνη πλάτους περίπου 8 χμ η όποία εκτείνεται εκατέρωθεν των εκβολών τού Ευρώτα και ορίζεται προς βορρά από τα ασβεστολιθικά, κροκαλοπαγή και άλλα εδάφη που υποδεικνύουν την αρχαία ακτογραμμή Ή πεδιάδα αυτή στην αρχαιότητα ήταν θάλασσα και αργότερα βάλτος, ενώ ή σημερινή της μορφή οφείλεται στις προσχώσεις του Ευρώτα και του Βασιλοπόταμου στο δυτικό τμήμα και των διαφόρων χειμάρρων στο ανατολικό, με κυριότερο το ρέμα του Βορβά. Οι σύγχρο­νοι οικισμοί του 'Έλους (Nτoυραλi), του Λεϊμονα και των Ταξιαρχών(Σε'ίνταλί) στο κέντρο περίπου τής προσχωσιγενούς πεδιάδας αποτελούν εγκαταστάσεις τής εποχής τής Τουρκοκρατίας, όταν ή περιοχή κατέστη δυνατόν να κατοικηθεί και να καλλιεργηθεί σε μεγάλο τμήμα της. Οι κά­τοικοι τής περιοχής αυτής κατά τους καλοκαιρινούς μήνες μετακόμιζαν στον ορεινό Όγκο του Πάρνωνος και στην Κυνουρία όπου μετέφεραν τα κοπάδια τους για βοσκή. Πριν από τα έργα τής πληρoυς αποξηράνσεως και κατασκευής καναλιών τής περιοχής, τα όποία άρχισαν το 1926 και τελείωσαν στη δεκαετία του 1950 όπότε και εξαφανίστηκε ο βάλτος, ή περιοχή αντιμετώπιζε σοβαρά πρoβληματα από την υγρασία και τα κου­νούπια κατά τους θέρη νους κυρίως μήνες. Ας σημειωθεί ότι τμήμα της περιοχής βρίσκεται ακόμα και σήμερα κάτω από την επιφάνεια τής θά­λασσας και ότι το δυτικότερο άκρο τής εύφορης πεδιάδας δεν μετατρέπε­ται σήμερα σε έλος με τη βοήθεια συστήματος αντλιοστασίων, ενώ αντί­θετα στην ανατολική πλευρά, μεγάλα τμήματα τής πεδιάδος μετατρέπον­ται κατά τους χειμερινούς μήνες σε λίμνη.

_Η σχέση Ανω Γλυκόβρυσης και Κάτω Γλυκόβρυσης φάνηκε ιδιαίτερα στην ανάπτυξη των περιοχών αυτών, με αποτέλεσμα η ιστορία του οικισμού της Άνω Γλυκόβρυσης να είναι στενα συνδεδεμένη με αυτή της Κάτω. Η Κάτω Γλυκόβρυση κατοικήθηκε πρώτη, γιατί βρίσκεται στην περιοχή του Κάμπου του Ελους, όπου λόγω του βάλτου καλλιεργούσαν ρύζι. Ετσι δημιουργήθηκε ο μικρός οικισμός της Κάτω Γλυκόβρυσης με την ονομασία Καλύβια. Γρήγορα όμως αποδείχθηκε πως η υγρασία του βάλτου, η ελονοσία και ο τύφος που μάστιζαν την περιοχή λόγω της γεωγραφίας της δημιουργούσαν ανθυγιεινές συνθήκες διαβίωσης. Γι αυτό τον λόγο παρατηρήθηκε εσωτερική μετανάστευση από τον κάμπο στα πιο ορεινά χωριά της περιοχής, τον Αγιο Ιωάννη, την Μακρυνάρα και την Ανω Γλυκόβρυση.Ειδικά η Ανω γλυκόβρυση, επειδή συνδύαζε την ιδανική απόσταση από τον κάμπο, ετσι ώστε οι  κατοικοί της να ναι αρκετά μακριά για να γλιτώσουν από τις ασθενειες, αλλά τόσο κοντά ώστε να μπορούν να επιβλέπουν σε καθημερινή βάση τις καλλιέργειες τους στον κάμπο, κατοικήθηκε κατά κανόνα από οικογένειες τσιφλικάδων.Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, οι κάτοικοι αναγκάστηκαν από τον Τούρκο τοποτηρητή να βάλουν υποθήκη τα σπίτια και τα κτήματα τους, για να του δανειστούν χρήματα με σκοπό να πληρώσουν πρόστιμα επιβαλλόμενα από τον τουρκικό νόμο. Η υποθήκη «λύθηκε» με την απελευθέρωση της περιοχής από τον τούρκικο ζυγό.Αρκετές δεκαετίες αργότερα, την δεκαετία του ’20 οι κάτοικοι επιμελήθηκαν τις κατοικίες τους με την βοήθεια μαστόρων, σε αντίθεση με τους κατοίκους του κάμπου που έχτιζαν μόνοι τους τις κατοικίες τους.Στο χωριό της Ανω Γλυκόβρυσης  κατοίκησαν και διατηρούν μέχρι και σήμερα τις κατοικίες τους μερικές από τις πιο δραστήριες και εύπορες οικογένειες του κάμπου του Έλους , οι οικογένειες Στρατάκου, Αγγελάκου, που έπαιξαν πολύ σημάντικό ρόλο στην γενική ανάπτυξη του οικισμού.(Σήμερα, το χωριό είναι κατά κύριο λόγο εγκαταλελειμμένο, με μόνο μια είσοδο του χωριού ενεργή. Τα τελευταια δεκαπέντε χρόνια μάλιστα έχουν αγοραστεί πολλές ιδιοκτησίες από Γερμανούς αγοραστές που έχτισαν καινούργια κτίσματα, ενώ συχνά αφαιρούνται χωρίς άδεια τμήματα παραδοσιακών κατοικιών, όπως θόλοι , από επισκεπτες του χωριού.)