H Kρήνη της Αλαμανιάς

Οι Κρήνες είναι ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο στην αρχιτεκτονική ιστορία της Άνδρου, με τις παλαιότερες να συναντώνται σε ερειπωμένους αγροτικούς οικισμούς, σε πύργους και μεσαιωνικα μοναστήρια. Τυπολογικά δεν διαφέρουν μεταξύ τους. Τα άφθονα νερά που πηγάζουν μέσα από το βράχο οδηγούνται σε μια ημισφαιρική καλοδουλεμένη μαρμάρινη γούρνα. Στεγάζονται κατά κανόνα με θόλο ο οποίος σχηματίζει αψιδωτή είσοδο.

Στο 18ο αιώνα και στις αρχές του 19ου παρατηρείται ένας συναγωνισμός ανάμεσα στους άρχοντες για την κατασκευή νέων κρηνών και την  ανακαίνιση παλαιότερων. Πιθανολογείται ότι μέσα σε αυτά τα πλαίσια κατασκευάστηκε και η Κρήνη της Αλαμανιάς το 1882, σε ένα πλάτωμα που σχηματίζεται δυτικά του κεντρικού τμήματος του οικισμού και πάνω στην ένωση της μιας πλαγιάς του βουνού Γερακώνα με τη γειτονική της.

Η Κρήνη αποτελείται από δύο επιμέρους κτίσματα. Το πρώτο, με εκτόνωση στο νότο, περιλαμβάνει ένα πλατυμέτωπο χώρο από σχιστόπλακες με δύο τόξα στην πρόσοψη και αψιδωτή στέγαση. Ο χώρος αυτός στεγάζει την κρήνη. Το νερό που αναβλύζει από το βράχο, οδηγείται σε μια ορθογωνική μαρμάρινη γούρνα κι από εκεί καταλήγει σε διάφορες γούρνες μεταγενέστερης κατασκευής. Στη βάση του ενός από τα δύο τόξα της πρόσοψης υπάρχει μια μικρή σκάφη με κάναλο για την απορροή των ομβρίων. Πιθανότατα εξυπηρετούσε στο πλύσιμο των ρούχων. Μπροστά του, πάλι με σχιστόπλακες, οριοθετείται μια χαμηλή δεξαμενή στην οποία υπάρχει νερό.

Το δεύτερο κτίσμα κοιτάζει στα ανατολικά και αποτελεί ένα θαλαμοειδή χώρο σκαλισμένο στο βράχο. Εκεί στεγάζεται μια δεύτερη κρήνη όπου ένας μοναδικά κατασκευαστικός βόλτος από σχιστόπλακες συγκρατεί μεγάλου μεγέθους στεγάδια. Πάνω από αυτά υπάρχει χοντρή στρώση χώματος. Για τη διευκόλυνση της στέγασης οι τοίχοι διαμορφώνονται με γέρμα, τον πανάρχαιο αυτόν εκφορικό τρόπο. Στην πρόσοψη του χώρου αυτού σχηματίζεται τόξο από σχιστόπλακές, με χαρακτηριστικό φρύδι άνωθέν του.

Χαρακτηριστικό είναι πως η κρήνη έχει ανακαινιστεί μέσα στη δεκαετία του 1980. Η περίφραξη της δεξαμενής με πεζούλες και ξύλινες οριζόντιες δοκούς, η πλακόστρωση στο δάπεδο, τα παγκάκια, η αναμόρφωση της σκάλας και η διαμόρφωση υπαίθριου καθιστικού πάνω από τον πλατυμέτωπο χώρο είναι της φάσης αυτής. Δυστυχώς, αν και η ανακαίνιση αυτή έδωσε πιο επίσημο χαρακτήρα στην κρήνη, αλλοίωσε σε σημαντικό βαθμό τον παραδοσιακό της χαρακτήρα. Τα σημεία όπου έχει γίνει η νέα επέμβαση είναι εύκολα διακριτά δια οφθαλμού, καθώς ο τρόπος κοπής και συναρμογής των σχιστολιθικών πλακών είναι διαφορετικός από αυτόν των παλαιότερων. Επίσης, το χρώμα τους είναι πιο κιτρινωπό, κάνοντάς μας να συμπεράνουμε πως προέρχεται από διαφορετικό τμήμα την Άνδρου κι όχι από αυτό της περιοχής του οικισμού από όπου και προήλθαν οι παλαιότερες.

Η Κρήνη της Αλαμανιάς σήμερα εκτός από κέντρο του οικισμού και τόπο συγκέντρωσης είναι το πιο φωτογραφημένο σημείο του χωριού με έντονο τουριστικό ενδιαφέρον για τους επισκέπτες.