Γενικά συμπεράσματα

Μετά την ανάλυση των πολεοδομικών, αρχιτεκτονικών και οικοδομικών παρατηρήσεων  για τον οικισμό του Βελημαχίου και κυρίως την αίσθηση που αποκομίσαμε από την επί τόπου Πρακτική Άσκηση, οδηγούμαστε σε μία σειρά σκέψεων και προβληματισμών.

Αρχικά, είναι αξιοσημείωτη η άρρηκτη σχέση του οικισμού με το τοπίο, η δυναμική αλληλεπίδραση φυσικού και τεχνητού περιβάλλοντος. Ο παραδοσιακός ελληνικός οικισμός δε νοείται  αποκομμένος από το φυσικό τοπίο και αυτό με τη σειρά του μοιάζει να «συμπληρώνεται» από τον οικισμό. Η μορφολογία του εδάφους  επηρεάζει την πολεοδομική  ανάπτυξη -στην περίπτωση του Βελημαχίου η έντονη κλίση και οι κατάφυτες ρεματιές «ευθύνονται»  για την αραιή δόμηση. Το οικοδομικό σύστημα και τα υλικά του προέρχονται από τον τόπο, δηλαδή τους λίθους από τα τοπικά πετρώματα του εδάφους: λιθοδομές, σχιστόπλακες στέγης, την ξυλεία από τα δάση της περιοχής καθώς και το κλίμα που υπαγορεύει στέγες με κλίση λόγω έντονων βροχοπτώσεων. Το δε αρχιτεκτονικό ύφος, απόρροια αιώνων πολιτισμικών ζυμώσεων, ιστορικών επιρροών και δομικής σοφίας, μοιάζει απόλυτα εναρμονισμένο  με τη φύση και την τοπική ταυτότητα, μια αρετή που χάθηκε στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα των άμορφων μεγαλουπόλεων και των αποκομμένων από τη φύση ανθρώπων.

Επίσης, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το πώς  η συγκρότηση και η σύνθεση δημόσιου και ιδιωτικού χώρου διηγείται την καθημερινή ζωή και συναναστροφή της κοινότητας. Η κεντρική πλατεία με την εκκλησία, το καφενείο και τα μεγάλα πλατάνια αποτελεί, όπως και  στα περισσότερα ελληνικά χωριά, το κέντρο της  ζωής, η δε ύπαρξη πολλών μικρότερων πλατωμάτων σε ασαφή όρια με τις αυλές , αποτελούν έκφραση μίας εξωστρεφούς χωρικής οργάνωσης, που μόνο σε έναν εξωστρεφή τρόπο ζωής μπορεί να αντιστοιχιστεί. Και είναι αυτή ακριβώς  η εξωστρέφεια της ελληνικής παραδοσιακής κοινωνίας που απωλέσθηκε μαζί με την αρχιτεκτονική της…

Ο βασικότερος, όμως, προβληματισμός  αφορά τη σημερινή κατάσταση του Βελημαχίου σε αντιπαραβολή με το παρελθόν και τις μελλοντικές προοπτικές του. Η μορφολογική αλλοίωση και οι οικοδομικές παρεμβάσεις  αποτυπώνουν την πορεία ενός οικισμού, που, όπως πολλοί ακόμα στην ευρύτερη  περιοχή, έχασε μεγάλο μέρος της αρχιτεκτονικής του αξίας στα πλαίσια της προσπάθειας των κατοίκων να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης με έλλειψη τόσο οικονομικών πόρων όσο και καθοδήγησης. Ειδικά όταν ο οικισμός δεν προστατεύεται από τη νομοθεσία είναι αναπόφευκτο να εισάγονται ξενόφερτα υλικά και κατασκευαστικές τεχνικές, που αλλοιώνουν το χαρακτήρα και συχνά αυξάνουν τον κίνδυνο  κατάρρευσης… Εξάλλου, η εγκατάλειψη εντείνει αυτόν  τον κίνδυνο, καθώς το Βελημάχι, αποκομμένο από τους κύριους εμπορικούς δρόμους  της περιοχής, βρίσκεται σε δεινότερη θέση από γειτονικούς οικισμούς με το μόνιμο πληθυσμό του να μειώνεται διαρκώς.

Με το τέλος αυτού του μαθήματος,  έχοντας συναισθανθεί την αξία της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και των αρετών τόσο της ίδιας και της ισορροπίας της με το θαυμάσιο φυσικό τοπίο όσο και της πολιτισμικής κληρονομιάς της που αντιπροσωπεύει , αναγνωρίζεται η επιτακτική ανάγκη προστασίας της. Ελπίζουμε, λοιπόν, το Βελημάχι , ένας οικισμός με πλούσια ιστορία, εντυπωσιακό φυσικό τοπίο και αξιόλογα δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής να μην ξεχαστεί και να μην εισέλθει και αυτός στο «Πάνθεον» των νεκρών παραδοσιακών οικισμών, που στέκουν σιωπηροί μάρτυρες της πολιτισμικής μας αγνωμοσύνης…