Α. Η αναγνώριση του οικισμού ξεκινά με την καταγραφή γενικών στοιχείων του που σχετίζονται με τη δημιουργία και την εξέλιξη του οικισμού, τους ιστορικούς παράγοντες που συνέβαλαν στη διαμόρφωσή του, τη γεωγραφική του θέση, το μέγεθός του, την κύρια απασχόληση των κατοίκων του, τη σημερινή δυναμική του, κλπ. Η γενική εικόνα του οικισμού καθορίζεται και διαμορφώνεται από τα χαρακτηριστικά του χώρου ανάπτυξης, τη σχέση φυσικού και δομημένου χώρου, τη μορφολογία του εδάφους, από την επικρατούσα αρχιτεκτονική των κτισμάτων και τη σχέση τους με το τοπίο.
Β. Διερευνάται στη συνέχεια η εξέλιξη του οικισμού μέσα στο χρόνο και η δομή και συγκρότησή του, όπως αυτή καθορίζεται από τη σχέση φυσικού και δομημένου χώρου, τη μορφολογία του εδάφους, τις διαφορετικές ενότητες - γειτονιές, τη μορφή του πολεοδομικού ιστού, την πυκνότητα δόμησης, τις διατάξεις των κτισμάτων στο χώρο, την ογκομετρική τους οργάνωση, τη διαμόρφωση των μετώπων των δρόμων, τα ειδικά κτίσματα στον πολεοδομικό ιστό και τις σχέσεις των κτισμάτων με τους ελεύθερους χώρους, τη σχέση δημόσιου – ιδιωτικού χώρου.
Γ. Η εικόνα του δημόσιου χώρου διαμορφώνεται σημαντικά και από τη χάραξη και τη μορφή των δρόμων, από τους τρόπους κατασκευής τους αλλά και από την αναλογία πλάτους προς τα ύψη των πλευρικών κτισμάτων και τη σχέση τους προς την ανθρώπινη κλίμακα. Επίσης από τη διάρθρωση των πλατειών, των πλατωμάτων και των ελεύθερων χώρων και τη σχέση τους με το δίκτυο των δρόμων και με τα κτίρια που τα περιβάλλουν. Σημασία έχουν επίσης, η μορφή και ο χαρακτήρας των ιδιωτικών ελεύθερων χώρων και κυρίως των αυλών καθώς και η σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ δημόσιων ή ιδιωτικών ελεύθερων χώρων με την κατοικία.
Δ. Καταγράφονται τα παραδοσιακά ιστορικά κτίσματα που συγκροτούν το οικιστικό σύνολο και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους και τα κτήρια αναφοράς του οικισμού. Αναγνωρίζεται η δομή, η μορφή και η κατασκευή των αυθεντικών παραδοσιακών κτισμάτων κατοικίας καθώς αυτές αποτελούν το επικρατέστερο είδος κτισμάτων στον οικισμό και ασκούν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του. Εξετάζονται ως προς τη δομή, τη διάρθρωση των λειτουργιών και τα κύρια μορφολογικά τους χαρακτηριστικά και επιχειρείται η τυπολογική τους κατάταξη που σχετίζεται με το σχήμα της κάτοψης, τον όγκο και τη λειτουργική τους διάρθρωση. Καταγράφονται επίσης, η κατάσταση διατήρησης των κτισμάτων αλλά και οι αλλοιώσεις που σχετίζονται με το είδος των μεταγενέστερων επεμβάσεων.
Ε. Επιχειρείται η προσέγγιση της δομικής συγκρότησης των κτισμάτων η οποία είναι βασική προϋπόθεση για την κατανόηση των σύνθετων ζητημάτων που αφορούν στην αρχιτεκτονική κληρονομιά του τόπου μας και έχει άμεση σχέση τόσο με την μορφή τους όσο και με την κατασκευαστική αρτιότητα, την αντοχή, τη συμπεριφορά στο χρόνο και στις διάφορες καταπονήσεις.
Κάθε κατοικία είναι ένα ολοκληρωμένο δομικό σύνολο που συγκροτείται από επί μέρους δομικά μέλη (κατασκευαστικά συστήματα και στοιχεία). Με σκίτσα και λεπτομερή φωτογράφηση εντοπίζονται οι διάφορες χαρακτηριστικές περιπτώσεις κατασκευής, οι σημαντικές παραλλαγές αλλά και οι εξαιρέσεις για κάθε μια κατηγορία δομικών μελών σε επίπεδο οικιστικού συνόλου. Παράλληλα, εντοπίζονται οι χαρακτηριστικές ζημιές που παρατηρούνται στα κτίσματα και στα δομικά τους μέλη, καθώς και τα πιθανά αίτια που τις προκάλεσαν, όπου αυτό είναι δυνατόν. Γίνεται δηλαδή, μια πρώτη προσέγγιση στην «γενική παθολογία» των κτηρίων του οικισμού.
Τέλος, επισημαίνονται συνοπτικά οι μεταγενέστερες επεμβάσεις στο κατασκευαστικό σύστημα και τα μέλη των κτηρίων (επισκευές, τροποποιήσεις, αλλοιώσεις, ανακατασκευές κλπ.), που έχουν σχέση τόσο με την στατική και κατασκευαστική επάρκεια του κτηρίου όσο και με την αλλοίωση της μορφής.
ΣΤ. Καταγράφονται τα συμπεράσματα της έρευνας για τον ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό χαρακτήρα του οικισμού που μελετήθηκε:
α) Οι παράγοντες που επέδρασαν στον καθορισμό της μορφής του οικιστικού συνόλου: υλικοί (τοπογραφία, κλίμα, διαθέσιμα υλικά, κατασκευή, τεχνολογία) και άυλοι (κοινωνικοί, οικονομικοί, πολιτισμικοί), όπως αυτοί αναγνωρίζονται από την ιστορία του τόπου και την επιτόπια παρατήρηση.
β) Ο ιδιαίτερος χαρακτήρας του οικισμού και ο βαθμός ομοιογένειας και διαφοροποίησης του κατά οικιστικές ενότητες και σαν σύνολο. Τα στοιχεία που τον καθορίζουν.
γ) Ο βαθμός διατήρησης του αρχιτεκτονικού χαρακτήρα του οικισμού και οι σημαντικότερες αλλοιώσεις του.