Αντιπροσωπευτικές Χωρικές Μονάδες

ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΚΤΙΡΙΩΝ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗΣ

Το Μακρυνάρι

Το ορθογώνιο στενομέτωπο σχήμα (μακρυνάρι) αποτελεί κλασσική μορφή οργάνωσης της λαικής κατοικίας. Τα δωμάτια παρατάσσονται εν σειρά χωρίς να παρεμβάλεται κοινός διάδρομος για την σύνδεσή τους. Η επικοινωνία γίνεται διαδοχικά από το ένα δωμάτιο προς το γειτονικό του. Ο προσανατολισμός των χώρων είναι συνήθως μεσημβρινός ή ανατολικός με εκτόνωση προς την μπροστινή αυλή. Η αυλή πλέον χρησιμεύει και ως διάδρομος επικοινωνίας. Στην άκρη της βρίσκεται η κλίμακα ανόδου προς τον όροφο.

Μία παραλλαγή του ορθογώνιου εν σειρά σχήματος είναι το σχήμα Γ. Σε αυτή την περίπτωση  οι εσωτερικοί χώροι διατάσονται σε σχήμα Γ που περικλύουν την αυλή. Στην λαική αρχιτεκτονική λοιπόν παίζει σημαντικό ρόλο η οργάνωση της κατοικίας σε σχέση με την αυλή και τον υπαίθριο χώρο, που πλέον γίνεται σημαντικός χώρος διαβίωσης.

Τετραγωνη Κάτοψη

Η τετράγωνη κάτοψη κατοικίας παρατηρείται σε μεγάλο βαθμό στον οικισμό. Συνήθως η περίπου τετράγωνη οργάνωση στην κατοίκηση προυπάρχει στο παλαιό ισόγειο κτίσμα λαικής αρχιτεκτονικής (κατώι). Το κατώι έχει συνήθως νότιο ή ανατολικό προσανατολισμό με ανοίγματα προς την μπροστινή προσήλια αυλή. Και σε αυτή την περίπτωση η αυλή γίνεται σημαντικός χώρος διαβίωσης. Οι εσωτερικοί χώροι που επικοινωνούν με την αυλή έχουν συνήθως χρήσεις μαγειρίου και σάλας, ενώ οι αποθήκες βρίσκονται στο πίσω μέρος.

Η τετράγωνη κάτοψη (για κατασκευαστικούς λόγους) ακολουθείται και στον όροφο ύστερα απο το μεταγενέστερο πανωσήκωμα. Παρόλα αυτά η οργάνωση της κάτοψης αλλάζει στον όροφο όπου και υποδεικνύονται νεοκλασσικές επιρροές με διάδρομο εισόδου κατά άξονα και οργάνωση των δωματίων συμμετρικά γύρω από αυτόν. Από την αυλή ανέρχεται εξωτερική κλίμακα και διαμορφώνεται ανεξάρτητη είσοδος στον όροφο. Βέβαια η επικοινωνία μεταξύ των ορόφων πραγματοποιείται και στο εσωτερικό με μικρότερή ή στενότερη κλίμακα.

Σύνθετη Κάτοψη

Η σύνθετη ή πολυκύτταρη οργάνωση της κατοικίας είναι επίσης χαρακτηριστικό της νησιώτικης αρχιτεκτονικής. Το κτίριο δεν υποδηλώνεται στον χώρο σαν μοναδιαίο στερεό αλλά ως διακριτοί όγκοι που ενσωματώνονται. Τα κύρια χαρακτηριστικά αυτής της τυπολογίας είναι:

1. Η σαφής διάκριση του πρωτεύονται όγκου που αποτελεί την κύρια κατοικία
2. Οι αρμονικές αναλογίες μεταξύ των όγκων
3. Διακριτός τονισμός του κύριου όγκου με μορφολογικά ή διακοσμητικά στοιχεία.
4. Η δημιουργία υπαίθριων χώρων (αυλές)

Η χαρακτηριστική πολυκύτταρη πλαστική σύνθεση εντάσσεται με επιτυχία στο τοπίο.

1. Είναι αποτέλεσμα της προσαρμογής του κτιρίου στο έντονα επικλεινές ανάγλυφο του εδάφους.
2. Η υπεροχή του κεντρικού όγκου οφείλεται στο συχνά μεγαλύτερο ύψος της σάλας σε σχέση με τους υπόλοιπους χώρους. Το μεγάλο ύψος εξυπηρετούσε και την εκτροφή του μεταξοσκώληκα που γινόταν εκεί.
3. Η διαβάθμιση των στεγών εξυπηρετούσε την διαχείρηση και αποθήκευση του βρόχινου νερού.
4. Η πολυκύτταρη οργάνωση πιθανώς να οφείλεται και σε μεταγενέστερες προσθήκες δωματίων.

Παρόλα αυτά πρέπει να τονίσουμε την σημαντικότητα του μεγάλου οικοπέδου που επιτρέπει την πλαστική κίνηση των αρχιτεκτονικών όγκων και την δημιουργία ελεύθερης σύνθεσης από όλες τις πλευρές. Τέτοιες πολυκύτταρες συνθέσεις δύσκολα παρατηρούνται στην χώρα της Ανδρου όπου υπάρχει στενότητα χώρου και περιορισμοί στην δόμηση.

Πυργοι και πυργοσπιτα

Επιγραμματικά αναφέρουμε αυτή την ειδική κατηγορία κτισμάτων που παρατηρείται στον οικισμό και πιο συγκεκριμένα τον πύργο του Μπίστη Μουβελά. Ο ρόλος του ήταν κυρίως αμυντικός με στοιχεία στην κατασκευή του που υποδηλώνουν κυρίως τον οχυρωματικό του χαρακτήρα και λιγότερο τον χαρακτηρισμό του ως τυπικό κτίριο κατοίκησης.