Εξέλιξη οικισμού και οικιστικές ενότητες

Οι Καλαρρύτες Τζουμέρκων είναι ένα χωριό με πλούσια ιστορία και ιδιαίτερη δομή. Η ανάπτυξή του έγινε κυρίως γύρω από την κεντρική πλατεία και την παρακείμενη εκκλησία, που συνιστούν κέντρα κοινωνικής ζωής και πολιτιστικής δραστηριότητας. Ωστόσο, ενδιαφέρον παρουσιάζει η τοποθέτηση της εκκλησίας εκτός του κεντρικού οικισμού, πιθανώς λόγω παλαιότερης ανάπτυξης ή έλλειψης επαρκούς εδάφους.
Επιπλέον, το χωριό εκτείνεται και προς το ποτάμι, παρά τις υψομετρικές διαφορές, διατηρώντας σπίτια πριν από την επανάσταση, όπως τα Ραφτανέικα. Η δόμηση των παλαιότερων σπιτιών (1860-1890) συγκεντρώνεται κυρίως γύρω από το κέντρο και την πλατεία, αντικατοπτρίζοντας την κοινωνική δομή και την οικονομική εξέλιξη της περιοχής την εποχή εκείνη.
Τα μεταγενέστερα μεγάλα σπίτια (1890-1910), όταν οι κτηνοτροφικού χαρακτήρα οικογένειες απέκτησαν οικονομική ισχύ, βρίσκονται στα άκρα γιατί εκεί υπήρχαν μεγάλα οικόπεδα ( π.χ. σπίτι Μπαζάκη, Φασούλα, Μόκα κ.λπ.). 
Επίσης, αναφέρεται ότι εν γένει δεν υπάρχουν συνοικίες-μαχαλάδες αλλά κυρίως χαρακτηριστικά σπίτια στα οποία αναφέρονται οι κάτοικοι, όπως τα Μπαζακέικα και τα Γκογκακέικα. Αυτές οι περιοχές μάλλον έχουν παράδοση και ιστορία που συνδέεται με συγκεκριμένα ονόματα ή οικογένειες, προσφέροντας μια πιο προσωπική ταυτότητα στο χωριό.
Συνολικά, οι Καλαρρύτες Τζουμέρκων φέρουν μια πλούσια ιστορία και πολιτιστική κληρονομιά, η οποία αντικατοπτρίζεται στη δομή τους και στα ονοματεπώνυμα που διατηρούνται μέχρι σήμερα."