Συνοψίζοντας, ο οικισμός της Βάχλιας έχει έναν αναγνωρίσιμο και συγκροτημένο αρχιτεκτονικό χαρακτήρα, ο οποίος έχει διαμορφωθεί από ποικίλους παράγοντες, υλικούς και μη. Όσον αφορά τους πρώτους, άξιοι αναφοράς είναι κυρίως το κλίμα του τόπου, το έδαφος, τα τοπικά δομικά υλικά. Οι μεγάλες υψομετρικές διαφορές, η ύπαρξη κατάλληλων λίθων και ξυλείας και οι χαμηλές θερμοκρασίες κατά τους χειμερινούς μήνες αποτέλεσαν γενεσιουργό αιτία για τον τρόπο διαμόρφωσης της μορφής των κτηρίων.
Εκτός των άλλων, η επικράτηση της πέτρας ως δομικό φέρoν στοιχείο έχει στατικά και ενεργειακά πλεονεκτήματα. Πέτρα και ξύλο είναι υλικά που συναντώνται ευρέως στον τόπο και οι τεχνικές επεξεργασίας και δόμησης είναι κεκτημένο πολλών γενεών.
Ωστόσο, μείζονος σημασίας στη μορφολογική διάπλαση αυτού που αντιλαμβανόμαστε σήμερα κατέχουν και οι άυλοι παράγοντες. Εξετάζοντας μακροσκοπικά τον οικισμό, σημειώνεται αραιή δόμηση και αδυναμία συγκρότησης συσπειρωμένων γειτονιών. Πηγή αυτών, η ιστορία του τόπου (περίοδος Τουρκοκρατίας), το αίσθημα για προστασία και ασφάλεια από τους κατακτητές. Η οικογενειοκρατία και ο περιρρέων κοινωνικός ιστός καθόρισαν τη διάρθρωση των λειτουργιών τόσο στο σύνολο (οικισμός), όσο και στην κατοικία ειδικότερα. Σύμφωνα με όσα προηγήθηκαν στην περιγραφή των χαρακτηριστικών τύπων των σπιτιών και στο οργανόγραμμά τους, η ύπαρξη σε αρκετά κτήρια ξεχωριστού χώρου για τους επισκέπτες θέτει την κοινωνικότητα του ατόμου ως σημαίνον. Η καθημερινή συνύπαρξη με τα ζώα λόγω τόσο επαγγελματικών δραστηριοτήτων όσο και της επικρατούσας αντίληψης περί αυτάρκειας θεσπίζουν εντός της οικίας χώρους αποκλειστικά για τα ζώα, συνήθως το κατώι.
Παρ’ όλα αυτά σήμερα, καταγράφονται πολλά νεόδμητα κτήρια εκατέρωθεν του κεντρικού δρόμου. Διαφαίνεται λοιπόν η ερήμωση της Βάχλιας κατά τόπους και η αναπόδραστη ανάγκη του σύγχρονου ανθρώπου για επικοινωνία και συναναστροφή με το κοινωνικό σύνολο.
Συνεχίζοντας τη μακροσκοπική ανάλυση, και συγκεκριμένα από τον απέναντι οικισμό της Πέρα Βάχλιας, γίνεται εύληπτος ο ομοιογενής χαρακτήρας της Βάχλιας. Αν και στο πλαίσιο της επιτόπιας διερεύνησης σημειώθηκαν αρκετά κτήρια με επεμβάσεις συχνά μη συμβατές προς το ευρύτερο σύνολο, αυτά δεν αποτελούν τροχοπέδη στην γενική εικόνα αυτού του ενδιαφέροντος, όπως χαρακτηρίζεται και από τους παραδοσιακούς άτυπους κανόνες δόμησης του οικισμού. Στοιχεία που ξεχωρίζουν από το σημείο παρατήρησης είναι το οδικό δίκτυο και ο τρόπος διάρθρωσης του οικισμού. Η πυκνή βλάστηση λειτουργεί σαν βασικό ενοποιητικό στοιχείο δημιουργώντας μία αδιάσπαστη συνέχεια στο παραδοσιακό αυτό «σκηνικό».